جلسه دفاع از پایان‌نامه «مبانی و روش تفسیری امام موسی صدر» با داوری حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر، جلسه دفاع از پایان‌نامه «مبانی و روش تفسیری امام موسی صدر» با تحقیق و نگارش نجمه همایونی برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، روز گذشته پنجم مهرماه برگزار شد.
دکتر سیدمحمدحسین میرصادقی، استاد راهنما و دکتر مژگان سرشار استاد مشاور نجمه همایونی در نگارش این رساله بودند و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی مهریزی نیز داوری رساله را بر عهده داشت.
متاسفانه امام صدر در جامعه دانشگاهی به عنوان یک مفسر قرآن مطرح نیست
دکتر مهریزی در این جلسه گفت: «امام موسی صدر از عالمان طراز دین است. ایشان در نوع تفکر، رفتار و کنش اجتماعی و منش فردی بسیار به انسان‌های بزرگ تاریخ اسلام نزدیک است و نوآوری‌های بسیاری در همه حوزه‌ها دارد.»
وی افزود: «به دلیل آنکه امام موسی صدر کتاب ننوشت، تفاسیرش ممکن است چندان به چشم نیاید. با این اوصاف از مکتوبات اندک و سخنرانی‌های امام می‌توان نکات بسیار مفیدی را دریافت و روی آنها کار کرد.»
سیدمحمدحسین میرصادقی استاد راهنمای رساله «مبانی و روش تفسیری امام موسی صدر» نیز در این جلسه عنوان کرد: «بررسی و شرح روش تفسیری امام موسی صدر کار بسیار به‌جایی است و امید است که این پایان‌نامه نقطه شروعی برای دانشجویان در راستای نگارش رساله‌های دیگر درباره امام موسی صدر باشد.»
وی افزود: «متاسفانه با تمام تلاش‌های مؤسسه امام موسی صدر و پژوهشگران اندکی که بر سیره فکری و عملی امام موسی صدر کار می‌کنند، ایشان اکنون در جامعه دانشگاهی به عنوان یک مفسر قرآن مطرح نیستند. این در صورتی است که تفاسیر امام صدر از قرآن نکات جدیدی را مطرح می‌کند که در عین منافات نداشتن با تفاسیر گذشته از آنها متمایز است.»
راه‌حل امام صدر برای تفسیر قرآن با توجه به پیشرفت علم و عقل
نجمه همایونی در جلسه دفاع از پایان نامه خود گفت: «این پایان‌نامه را در پنج فصل تدوین کرده‌ام. در فصل نخست کلیات تحقیق شامل ادبیات، مسائل اساسی و مفاهیم کلیدی و... ارائه شده‌اند. سوالات اساسی که این پایان‌نامه مطرح می‌کند به این شرح است؛ ۱) زمینه‌های شکل‌گیری مبانی تفسیری امام موسی صدر شامل چه مواردی است؟ ۲) خود مبانی تفسیری چند مورد دارد؟ ۳) امام صدر از چه روش‌هایی برای تفسیر قرآن استفاده می‌کرد و ... همچنین برخی از آرای امام موسی صدر در تفسیر قرآن نیز در این پایان‌نامه ارائه شده است.»
وی افزود: «در فصل دوم این رساله زمینه‌های شکل‌گیری مبانی تفسیری امام موسی صدر را مورد بررسی قرار داده‌ام. در این فصل در موضوع زمینه‌های ایجاد مبانی به بررسی ۳ مورد تفسیری رایج در دوران فعالیت امام یعنی «بنیاد گرایی»، «سنت گرایی» و «تجددگرایی» پرداخته‌ام. به دلیل اهمیت منظومه عملی امام در مساله تفسیر قرآن در این بخش زندگینامه امام و مهم‌ترین فعالیت‌های دوران کاری‌اش در لبنان از جمله فتوای پاک دانستن اهل کتاب، حضور در کلیسا و تلاش برای ایجاد گفت‌وگوهای تقریبی در لبنان و ایجاد جنبش نظامی بر علیه اسرائیل و... را ارائه کردم.»
همایونی ادامه داد: «در بخش انتهایی این فصل نیز به بررسی ارتباط دین و عقل در اندیشه امام پرداختم. امام صدر اعتقاد دارد که دین و عقل از ابتدای آفرینش یار همدیگر بوده‌اند. از نظر ایشان نقش دین، رهبری انگیزه‌های انسان، تقویت و حمایت از دستاوردهای عقل و متصل کردن انسان به امر مطلق است و عقل نیز نقش کشف حقیقت را بر عهده دارد. به باور امام موسی صدر تا هر میزانی هم عقل پیشرفت کند، نمی‌تواند جای دین را بگیرد. در هر زمانی که مساله تلاقی عقل با دین پیش بیاید، کار دین مساعدت به عقل است.»
این پژوهشگر درباره فصل سوم رساله خود نیز این‌گونه توضیح داد: «این فصل در واقع مهم‌ترین بخش پایان‌نامه من است و خود به ۳ بخش مهم تقسیم می‌شود؛ ۱) منبع دانستن عقل در تفسیر، ۲) باز کردن راه برای تفاسیر جدید و ۳) وضع چهارچوب برای تفاسیر. این ۳ قسمت هرکدام با هم مرتبط هستند. امام صدر وقتی عقل را منبع تفسیر می‌داند بر این نکته آگاه است که عقل و علم بشری مدام در حال پیشرفت هستند، بنابراین شبهه‌ای اینجا پیش می‌آید که اگر قرآن متعلق به تمامی دوران‌هاست، با پیشرفت علم و عقل چه مشکلاتی در راستای تفسیر پیش می‌آید؟ امام برای حل این مشکل سه مبانی را مطرح می‌کند: لزوم رفع ناسازگاری میان تفسیر و عقل، واقع نما بودن گزاره‌های قرآن و تشکیل گزاره‌های قرآنی بر اساس علم مطلق.»
نجمه همایونی درباره بخش دوم از فصل سوم رساله خود عنوان کرد: «امام صدر در راستای باز کردن راه برای ارائه تفسیر جدید نیز ۲ مبانی مهم دارد: جواز تفسیر مستقل قرآن برای همگان و بی‌نهایت بودن تفسیر معتبر. امام صدر اعتقاد دارد که در هر دوره‌ای از تاریخ می‌توان تفاسیری بر اساس علوم کلی آن دوره از قرآن ارائه کرد و البته هم تفاسیر قدیم و هم تفاسیر جدید معتبر هستند. در نهایت این که امام برای جلوگیری از هرج و مرج و عدم ورود هرکسی به مقوله تفسیر به وضع چهارچوب‌هایی برای تفسیر می‌پردازد که از جمله آنها می‌توان به لزوم خارج نشدن تفسیر از حدود دلالت لفظی، لزوم قابل فهم بودن تفسیر برای عموم مخاطبان نخستین قرآن و لزوم سازگاری تفسیر با هدف از ایجاد قرآن، اشاره کرد.»
این پژوهشگر درباره فصول چهارم و پنجم رساله خود نیز گفت: «فصل چهارم این پایان‌نامه به روش‌های تفسیری امام موسی صدر می‌پردازد؛ از مباحث مطرح شده در این فصل می‌توان به «ملتزم نبودن به اختیار رای واحد در تفسیر»، «بی‌نهایت بودن تفسیر معتبر»، «تطبیق تفسیر با عقل» و «اجتناب از تفسیر باطنی»، اشاره کرد. در نهایت در فصل پنجم نیز برخی آرای تفسیری امام صدر شامل تفسیر شب قدر، تفسیر توحید و مسئله اسرائیل ارائه شده است.»
همایونی در پایان دفاعیه خود از مساعدت‌های فکری مؤسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر در راستای نگارش پایان‌نامه خود تقدیر و تشکر کرد.
لازم به ذکر است که پس از پایان جلسه با رای داور و همچنین استادان راهنما و مشاور، رساله نجمه همایونی با نمره الف مورد پذیرش قرار گرفت.